Yangınlar gerekli tedbirler alınmadığında birçok can ve mal kaybına neden olan afetlerdir. Yangınlara karşı alınan önlemler can ve mal kayıplarının önüne geçmektedir.
Genellikle endüstriyel alanlarda meydana gelen yangınların on dakika gibi kısa bir sürede tüm alanı küle çevirdiği ve birçok can ve mal kayıplarına sebep olduğu tespit edilmiştir. Bu sebeple yangına başlangıç aşamasında hatta hiç başlamadan müdahale edilmelidir. Bunun için ise gerekli olan en iyi çözüm otomatik yangın algılama ve söndürme sistemleridir.
Otomatik Yangın Algılama ve Söndürme Sistem Nedir?
Özellikle elle müdahale edilemeyecek büyüklükte yangınların ortaya çıkma riski bulunan alanlarda, yangını hızlı bir şekilde algılama özelliği sayesinde daha yangın başlamadan söndüren ve çevreye uyarı sinyalleri gönderen sistemlere otomatik yangın algılama ve söndürme sistemleri adı verilir.
Otomatik yangın söndürme sistemleri, tespit ve uyarıdan sonra yangını söndürmek için otomatik olarak çalışır. Bazılarında sistemlerde ise manuel başlatma sistemi bulunmaktadır.
Yangın Sınıflandırılması Nedir?
Yangınların sınıflandırılması, yanan binanın ve yanıcı maddenin özelliklerine göre değişmektedir. Yangınların Sınıflandırılması aşağıdaki gibidir:
Yangınlar, EN 2: 1992 İngiliz standardından tercüme edilerek kabul edilen TS EN 2 ve TS EN 2/A1 Türk Standartlarında beş ayrı sınıfta tanımlanmıştır. Bu yangın sınıfları A, B, C, D ve F sınıfı yangınlar olarak kodlanır.
A Sınıfı Yangınlar : A sınıfı yangınlar; kâğıt, ahşap, karton, tekstil ürünleri, mobilya ve plastik gibi yanmaları sırasında kor haline gelen ve köz oluşturan katı maddelerin dâhil olduğu yangınlardır. Oluşan közler ve korlar nedeniyle A sınıfı yangınlarla mücadele için boğma yöntemi (oksijen temasını kesmek) yetersiz kalacaktır. Bu yangın türü ile etkili mücadele yangının soğutulması yoluyla gerçekleştirilir. Bu soğutma işlemi içinde genellikle su kullanılır.
B Sınıfı Yangınlar : B Sınıfı yangınlar; yağ, benzin, boya vb. yanıcı sıvıları veya gres, cila gibi sıvılaştırılmış katıları içeren yangınlardır. B sınıfı yangınlar akışkan maddeler içermesinden dolayı genellikle çok hızlı yayılırlar ve söndürüldükten sonra da tekrar alev alabilirler. Sıvı yangınlarında kor oluşumu gerçekleşmez. Yangın sırasında sadece alev oluşacağından söndürmek için boğma yöntemi yeterli olmaktadır. Bu yangın çeşidi için en etkili söndürücüler, yanan malzemeyi örten ve oksijen temasını kesen köpükler ve kuru tozlardır.
C Sınıfı Yangınlar : C Sınıfı yangınlar; doğal gaz, bütan, propan gibi gazları içeren yangınlardır. Bu yangınları söndürmek için yangını besleyen hattaki vanaları kapatmak yani yakıt akışını kesmek gerekir. Eğer yakıt akışı hemen kesilemiyorsa uzman bilgisi gerektiren özel teknikler ile yangına müdahale edilmelidir. Gaz yangınları uzman ekibin müdahalesine kadar yanmaya bırakılmalıdır. Bir gaz yangını, gaz akışı bitmeden söndürülürse ortamda patlayıcı gaz karışımı birikmesine ve çok daha büyük bir tehlikenin oluşmasına neden olabilir.
D Sınıfı Yangınlar : D Sınıfı yangınlar; yakıtın alüminyum, sodyum, potasyum veya magnezyum gibi bir metal olduğu yangınlardır. Metal yangınlarının söndürülmesi, çok yüksek sıcaklıklara ulaşmaları ve oksijen ile şiddetli reaksiyon göstermeleri nedeniyle genellikle zordur. Metal yangınlarına, yalnızca bu yangın türlerine özel üretilmiş yangın söndürme araçları ile müdahale edilmelidir.
F Sınıfı Yangınlar : F sınıfı yangınlar, ticari mutfaklarda kızgın yağda kızartma işlemi için kullanılan yağları içeren yangınlardır. Pişirme yağlarını içeren yangınlar, çok yüksek sıcaklıklara ulaşabilmeleri nedeniyle B sınıfı yangınlara (yanıcı sıvı yangınları) dahil edilmemiş bu yangınlara ayrı bir sınıflandırma yapılmıştır. B sınıfı yangınlara müdahalede kullanılan yangın söndürücülerin bir çoğu pişirme yağların dahil olduğu bir yangına karşı etkisiz kalacaktır.
Aşırı ısınabilen malzemeler içeren F sınıfı yangınlara, yangını soğutarak kontrol altına alan ve yağ yüzeyini kaplayarak yeniden tutuşmayı önleyen özel sıvı kimyasal söndürücülerle müdahale edilir. Bu yangınların söndürüldükten sonra bile kolaylıkla yeniden tutuşabileceği göz önünde bulundurulmalı ve soğutma işlemine devam edilmelidir.
Elektrik Yangınları : Elektrik akımı, bir tutuşma kaynağıdır ancak yanabilir bir malzeme yani bir yakıt değildir. Yangınlar, kullandıkları yakıt biçimine göre sınıflandırılır. Bu nedenle elektrik yangınları için özel bir sınıflandırma yapılmamıştır. Ancak elektrikli ekipmanları içeren yangınlar, elektriğin enerji kesilinceye dek yangını beslemesi nedeniyle üstünde özel olarak durulması gereken bir yangın tipidir.
Yangın Söndürme Sistemi Çeşitleri Nelerdir?
Bilindiği üzere yangınlar yangın algılama ve söndürme sistemlerinin birçok farklı türü bulunmaktadır. Yangın söndürme sistemlerini gazlı, sulu(spinkler) ve köpüklü olmak üzere üç ana gruba ayırabiliriz.
Bir binada hangi tür yangın söndürme sisteminin kullanılacağı, alanın yapısına, büyüklüğüne ve olası yangın türüne göre tespit edilir. Bu sistemlerin amacı aynı olsa da aralarında bir takım farklılıklar bulunur. En uygun otomatik yangın algılama ve söndürme sistemini seçebilmek ilgili birimimizle 0216 385 78 78 nolu hattımızı arayarak iletişime geçebilir, keşif ve fiyat teklifi talebinde bulunabilirsiniz.
Gazlı yangın söndürme sistemleri:
FM200, Novec 1230, karbondioksit gazlı ya da inert gazlı söndürme sistemlerinden oluşur. Bu sistemler davlumbazların altına ya da iç kısımlarına ve büyük boyuttaki kablo kabinlerinin içine uygulanabilir. Bu alanlar yangın başladığında fark edilmesi zor alanlar olmasına rağmen etkili sonuçlar verir.
1- Fm 200 Gazlı Söndürme Sistemleri :
FM 200 gazı elektriksel iletkenliği olmayan, temiz, renksiz, çevre dostu ve insanlar için zararsız bir yangın söndürme maddesidir. Karbon, flor ve hidrojenden oluşan FM 200, geride herhangi bir kalıntı bırakmadan, öncelikle ısıyı emerek, alevin sönmesini sağlayan bir yangın söndürücüdür. Bu sayede yangından sonra oluşacak iş, zaman ve ekipman kayıplarını en az seviyeye indirir.
FM 200 gazı, 700 Cº’den yüksek sıcaklıkta kullanıldığında gazı bileşiğini oluşturan maddelerin (hidrojen ve flor) ayrışması sonucunda tehlikeli bir hal alır. Bu özelliğinden dolayı yandığında 700 C°’den yüksek sıcaklık ortaya çıkarmayan maddeleri söndürmek için kullanılır.
FM 200 söndürme sistemi, kullanım sonrası temiz bir ortam bırakması nedeniyle elektrik ve elektronik sistemler için kullanılır.
Genel kurulum alanları;
- Bilgi işlem ve Santral odaları
- Arşiv odaları
- Müzeler, Sanat galerileri
- İlaç ve sağlık tesisleri
- Telekomünikasyon tesisleri
- Elektrik kontrol pano odaları
- Laboratuvarlar
2- Novec 1230 Gazlı Söndürme Sistemleri:
Novec 1230 gazı, Halon gazı yerine geliştirilen bir yangın söndürme maddesidir. Çok kısa bir süre içerisinde oksijen konsantrasyonunu azaltarak yangınların söndürülmesini sağlar. Novec 1230, 3M firması tarafından icat edilmiş olup Karbon, Flor ve Oksijen içermektedir.
Genellikle yangın sprinklerinden gelen suyun pahalı ekipmanlara zarar vereceği veya su bazlı yangından korunmanın pratik olmadığı yerlerde (örneğin; müzeler, sunucu odaları, bankalar, temiz odalar ve hastaneler) kullanılır.
Kullanım alanı ve özellikler FM 200 ile çok benzerdir. Sıvı halde bidonlar ile taşınabilmesi sayesinde uluslararası nakliye için çok elverişlidir. Bu özelliğinden dolayı yangın söndürme sistemlerinin dolum işlemleri de daha düşük maliyetli ve hızlı şekilde yapılabilmektedir.
Genel kurulum alanları;
- Kimya Fabrikaları
- Tüm elektrik ve elektronik sistemler
- Jeneratör, havalandırma üniteleri, kompresörler
- Gemilerde, kargo, makine dairesi ve ambarlar
- Gsm link istasyonları
- Banka bilgi işlem merkezleri
- Kasa daireleri, ATM sistemleri, banka para taşıma araçları
3- Karbondioksit Gazlı Yangın Söndürme Sistemleri:
Karbondioksit gazlı (CO2) yangın söndürme sistemleri, karbondioksit gazının ortamdaki oksijen miktarını çok hızlı bir şekilde düşürmesi ve karbondioksit gazının yarattığı şok etkisiyle ortam sıcaklığını düşürmesi prensibine dayanır. Karbondioksit gazlı yangın söndürme sistemleri kesinlikle insan bulunan alanlarda kullanılmamalıdır. Bunun nedeni çok hızlı azalan oksijen miktarı nedeniyle ani bayılma ve ölüme neden olabilme ihtimalidir.
Metal yangınları haricinde her türlü yangında CO2 gazlı yangın söndürme sistemleri kullanılabilir.
Genel kurulum alanları;
- Trafo odaları
- Güç aktarım odaları
- Kablo galerileri
- Motor odaları
- Boya kabinleri
- Yanıcı sıvı depolama alanları
- Elektrik kontrol pano odaları
4- İnert Gazlı Söndürme Sistemleri:
İnert gazlar, doğadan bulunan ve diğer elementlerle -normal şartlarda- reaksiyona girmeyen gazlardır. İnert gazlı söndürme sistemleri, Argon ve Azot gazlarını karışımından oluşan yangın söndürme sistemleridir. İnert gazlı sistemler, gaz boşaldıktan sonra ortamdaki oksijen oranını %12.5 seviyelerine düşürerek fiziksel söndürme sağlanmaktadır.
İnert gazlı söndürme sistemleri argon ve nitrojen gazlarını ve karışımlarını söndürücü olarak kullanan ve korunan hacimdeki oksijen konsantrasyonunu düşürmek suretiyle yangını durdurma prensibiyle çalışırlar.
FM 200, Novec 1230 ve CO2 gazlarına göre avantajı, büyük hacimli söndürme sistemlerinde kullanımının daha kolay olması ve yönlendirme yapılarak tek merkezden daha az gaz ihtiyacı ile söndürme yapılabilmesidir.
Genel kurulum alanları;
- Veri Merkezleri, Bilgi işlem Odaları,
- Metro İstasyonları,
- Kontrol Odaları,
- Elektrik Odaları,
- Jeneratör Odaları, Trafo Odaları,
- UPS ve Batarya Odaları,
- Arşiv Odaları ve Depolar
- Müze ve Sanat Galerileri
- Laboratuvarlar
5- FE25 Gazlı Söndürme Sistemi:
FE25 gazlı yangın söndürme sistemleri, Dupont firması tarafından üretilen HFC 125 gazını kullanan sistemlerdir. FE25 adı, sistemin ticari olarak bilinen adıdır.
HFC 125 gazı, Karbon, hidrojen ve Flor içeren bir kimyasal bileşik olup ozon tabakasına zarar vermemesi nedeniyle halon gazları yerine yangın söndürücü olarak kullanılmaktadır. Ancak ozon tabakasına zararlı olmamasına rağmen küresel ısınma konusunda karbondioksit gazına göre yaklaşık 3500 kat daha olumsuz etkilidir.
FE 25 gazlı söndürme sistemi de FM 200 ve Novec 1230 gibi halon gazı natifi olarak üretilmiştir. Aralarında belirgin büyük farklar bulunmamaktadır.
FE 25 yangın söndürme sistemi, katı, sıvı ve gaz yangınlarında çok etkili olarak kullanılabilir. Yangın söndürme işlemi bittikten sonra geride kalıntı bırakmaz. FE-25 gazı, söndürme işlemi sırasında oksijenin yerini almaz yani ortamdaki oksijen miktarını azaltmaz. Bu nedenle insanlı alanlarda kullanılabilir.
Genel kurulum alanları;
- Bilgi işlem, Santral odaları
- Arşiv odaları
- Müzeler, Sanat galerileri
- İlaç ve sağlık tesisleri
- Telekomünikasyon tesisleri
- Elektrik kontrol pano odaları
- Laboratuvarlar
Sulu yangın söndürme sistemleri:
Bu sistem “spinkler” adıyla da bilinir. Otomatik bir sistem olduğundan manuel olarak ulaşılması zor alanlar için iyi bir natiftir. Yangını tespit eden sistem hızlı bir şekilde müdahale ederek yangının büyümesine izin vermez. Bu sayede alanda hasarının meydana gelmesinin önüne geçilmiş olur.
Sulu yangın söndürme sistemleri, yanıcı maddeyi soğutarak yangın söndürme prensibine göre çalışırlar. Bu nedenle kullanım alanları sınırlıdır. Sulu söndürme sistemleri, kullanıldıkları alandaki ekipmanı büyük oranda kullanım dışı bırakacağından yapısal yangınları söndürmede veya yangın boyutu ekipman kurtaracak seviyeyi aştığında kullanılırlar. Ayrıca yangın sonrası soğutma işlemi için de sulu söndürme sistemleri kullanılır.
1- Sprinkler Söndürme Sistemleri:
Sprinkler sulu söndürme sistemi, yağmurlama yöntemiyle su kullanarak otomatik olarak yangın söndürme prensibiyle çalışan bir sistemdir. Sprinkler söndürme sistemleri su tankı, tesisat boruları, basınç pompası ve sıcaklık ayarlı nozullar gibi ana bileşenlerden oluşur.
Sprinkler yani yağmurlama sisteminde nozul veya sprinkler adı verilen su boşaltım ekipmanlarında sıcaklığa duyarlı olarak patlayan cam tüp sayesinde mekanik olarak otomatik söndürme işlemi başlar. Cam tüplerin içerisinde farklı sıcaklıklarda genleşerek camı patlatan sıvılar bulunur.
Nozul veya sprinkler ekipmanlar, kullanım alanlarına göre tavana doğru, sarkık, gizli veya duvar tipi olarak yerleştirilebilir.
Sprinkler yangın söndürme sistemi, suyla reaksiyona giren ve yayılan maddelerin yangınlarında ve suyun zarar verebileceği ekipmanların söndürülmesi gereken durumlarda kullanılamazlar.
Genel kurulum alanları;
- Ofisler
- Rezidanslar ve Konutlar
- Fabrikalar
- Kütüphaneler
- Otoparklar
2- Su Sisi Söndürme Sistemleri:
Su sisi yangın söndürme sistemi, sprinkler sistemine benzer söndürme prensibi ile çalışmaktadır. Yüksek basınçlı suyun oluşturduğu sis sayesinde daha az su sarfiyatı ve daha az söndürme sonrası hasar ile yangın söndürme amaçlanır.
Su sisi söndürme sistemi, yangının meydana geldiği bölgede oluşan ısı enerjisini emerek ortamın sıcaklığını 5 dakika kadar kısa sürede 900 C°’den 50 C°’ye kadar düşürebilmektedir. Bu süre içinde ortamdaki oksijen miktarı da % 21’den % 17’ye kadar düşürmektedir. Bu bakımda insanlı ortamlarda da kullanılabilmektedir.
Kullanıldıktan sonra ortamda atık veya su kalıntısı bırakmaz, az miktarda nemlilik hissedilir. Kullanılacağı alanın özelliklerine göre basınç seviyesi ayarlanarak su tanecik büyüklüğü ayarlanmalıdır. Aksi takdirde malzeme ve ekipmanlara hasar verebilir.
3- Hidrant Sistemleri:
Yangın hidrant sistemleri, yangın sırasında itfaiyenin yapıya dışarıdan müdahale edebilmesi için kullanılan ekipmanlardır. Çevre hidrant sistemleri, bina yangın söndürme sisteminde depolanan suyun itfaiye tarafından kullanılması için tasarlanmaktadır.
Yangın hidrant sisteminin su debisi dakikada en az 1900 litre olacak şekilde tasarlanmalıdır. Yangın tehlike sınıfına göre bu debi daha yüksek olabilir. Ayrıca çevre hidrantlar, itfaiye araçlarının kolay ulaşabileceği yerlerde olmalıdır. Genellikle binadan 15 metre uzaklıkta olmaları tercih edilir. Bu sayede itfaiye görevlileri hem yangından etkilenmez hem de etkili mesafeden söndürme işlemi yapabilirler.
Köpüklü yangın söndürme sistemler:
Ateş varlığında patlayabilecek kimyasalların bulunduğu ortamlar için tercih edilir. Sistem içerisinde bulunan kimyasal köpük, yanıcı madde üzerinde bir örtü tabakası oluşturarak oksijenin ve ısının içeri girmesini önler ve ortamın sıcaklığını düşürerek yangın sırasında alev alacak kimyasalları kontrol altında tutar. Uçak depoları, yakıt istasyonları ve petrokimya işletmelerinde bu söndürme sistemi sıklıkla tercih edilir.
Köpüklü sprinkler sistemi, köpüklü fışkırtma sistemi, köpük jeneratörü ve köpüklü yangın tüpü gibi farklı kullanım yöntemleri ile uygulanabilir.
Köpüklü söndürme sistemlerinde köpük içeriği yangın tehlike türüne göre farklı şekilde tasarlanabilir.
Genel kurulum alanları;
- Yanıcı ve parlayıcı sıvı depolama alanları
- Boya imalathaneleri
- Uçak, helikopter hangarları
- LNG üretim ve depolama tesisleri
- Depolar
- Limanlar
Tüm bu sistemlere ek olarak ayrıca aşağıdaki yangın söndürme sistemleri de bulunmaktadır.
- Davlumbaz Yangın Söndürme Sistemleri,
- Araç Söndürme Sistemleri,
- FE25 Gazlı Söndürme Sistemleri,
- Temiz Gazlı Söndürme Sistemleri,
- Kuru Kimyevi Tozlu Söndürme Sistemleri,
- Pano İçi Mikro Söndürme Sistemleri,
Otomatik yangın algılama ve söndürme sistemleriyle ilgili olarak daha fazla bilgi, keşif ve fiyat teklifi için ilgili birim mühendislerimizle iletişime geçebilirsiniz.